پوکی استخوان می تواند بر هر فردی و با هر جنسیتی تاثیر بگذارد، اما پوکی استخوان بویژه در زنان یائسه رایج است، آن هم به علت کاهش ناگهانی میزان هورمون استروژن محافظت کننده که بعد از یائسگی اتفاق می افتد.
درمان و پیشگیری از پوکی استخوان
پوکی استخوان چیست؟
اجزای کلمه ی "استئوپروز" به معنی "استخوان های متخلخل" است. بنابراین این واژه ی ترکیبی به طور مفصلی توصیف کننده ی وضعیتی است که در پی آن کاهش تراکم استخوان و افزایش شکنندگی استخوان می آید.
نازک شدن استخوان ها در وضعیت پوکی استخوان، همراه با تشکیل کریستال های ضعیف استخوانی، افراد را در معرض خطر بیشتر شکستگی استخوان قرار می دهد.
گرچه پوکی استخوان مستقیماً باعث افتادن افراد نمی شود، اما افراد مبتلا به پوکی استخوان حین افتادن در معرض خطر بیشتر شکستگی استخوان قرار دارند، و معمولاً قسمت هایی که دچار شکستگی می شوند شامل لگن، مهره های نخاعی و مچ دست. می باشند.
استئوپروز یا پوکی استخوان می تواند هم بر زنان و هم بر مردان تاثیر بگذارد، اما زنان اکثریت موارد را تشکیل می دهند و طبق گفته ی موسسه ملی بهداشت بیش از 40 میلیون نفر در ایالات متحده دچار پوکی استخوان هستند یا به دلیل کمبود توده ی استخوان، در معرض خطر بالای پوکی استخوان قرار دارند.
نیمی از زنان یائسه در طول عمر خود، دچار شکستگی استخوانی ناشی از پوکی استخوان می شوند.
طی یک برآورد، هزینه های مالی پوکی استخوان در 27 کشور اروپایی در سال 2010 حدود 37 میلیارد یورو، بوده که شامل هزینه شکستگی استخوان بوده است. محققان دریافتند که در سراسر جهان تقریباً در هر ساعت 1000 شکستگی استخوانی ناشی از پوکی استخوان اتفاق می افتد.
حقایقی درباره ی پوکی استخوان
در اینجا برخی از نکات کلیدی در مورد پوکی استخوان را لیست کرده ایم.
- پوکی استخوان یک بیماری استخوانی است که بر ساختار استخوان و قدرت استخوان تاثیر می گذارد و خطر شکستگی استخوان را افزایش می دهد.
- زنان یائسه بیشترین احتمال ایجاد پوکی استخوان را دارند، اما این بیماری بر مردان و جوانان و نیز تاثیر می گذارد.
- برخی از عوامل ایجاد پوکی استخوان قابل تغییر هستند، مانند سیگار کشیدن و تغذیه نامناسب.
- پوکی استخوان اغلب به عنوان یک بیماری خاموش در نظر گرفته می شود، زیرا کاهش تراکم استخوانی علائم بیرونی ای برای تشخیص ندارد (اگرچه ممکن است درد استخوانی در برخی افراد ایجاد شود).
- اغلب شکستگی استخوانی در ستون فقرات، ران و مچ دست اتفاق می افتد.
- تشخیص پوکی استخوان به طور مستقیم از طریق اسکن اشعه ایکس، و گاهی از طریق سونوگرافی انجام می شود.
- درمان پوکی استخوان شامل داروهایی است که باعث جلوگیری یا کند کردن روند کاهش استخوان، برنامه ی تمرینات ورزشی و تطبیق رژیم غذایی، شامل کلسیم، منیزیم و ویتامین D می شوند.
بیشتر بخوانید : ویتامین D
- برای افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند، مهم است که به منظور جلوگیری از افتادن اقدامات لازم را انجام دهند تا خطر شکستگی استخوانی کاهش یابد (که می تواند در برخی موارد کشنده نیز باشد).
علل پوکی استخوان
تعدادی از عوامل خطرناک که احتمال ابتلا به پوکی استخوان را بالا می برند، شناسایی شده اند - برخی از این عوامل قابل تغییر هستند (می توانید آن را کنترل کنید) ولی برخی عوامل دیگر را نمی توان از بین برد.
برخی عوامل اجتناب ناپذیر و غیرقابل کنترل پوکی استخوان عبارتند از:
- سن – پس از دهه ی 30 سالگی خطر ابتلا به پوکی استخوان افزایش می یابد
- نژاد – خطر ابتلا به پوکی استخوان در افراد سفید پوست و آسیایی بالاتر است
- استخوان بندی – درافرادی که استخوان بندی ریز دارند، خطر پوکی استخوان زیاد است
- ژنتیک - خطر ابتلا به پوکی استخوان، ارثی است؛ به ویژه اگر یکی از والدین یا خواهر و برادر دچار این بیماری باشند و به خصوص اگر والدین دچار شکستگی لگن شده باشند.
- سابقه شکستگی استخوان - در افرادی که قبلاً دچار شکستگی لستخوان شده اند، خطر پوکی استخوان بیشتر است، به خصوص اگر این اتفاق بعد از سن 50 سالگی رخ دهد.
گرچه ما اغلب فکر می کنیم که استخوان های ما باثبات و پایدار هستند، این بافت ها به طور مداوم در گردش هستند، و استخوان های آسیب دیده ی قدیمی با استخوان های جدید جایگزین شده تا تراکم استخوانی، یکپارچگی بلورها و ساختار استخوان حفظ شود. با این حال، با افزایش سن، نرخ شکستگی استخوان می تواند میزان استخوان سازی را از بین برده، و تراکم استخوان در اواخر دهه ی 20 ام زندگی بیشترین مقدار را داشته و پس از 35 سالگی به تدریج دچار تضعیف می شود؛ در برخی از افراد، این تضعیف طبیعی بیشتر مشهود است، که منجر به پوکی استخوان و افزایش خطر شکستگی استخوان می شود.
برخی عوامل قابل تغییر پوکی استخوان که می توانند اصلاح شوند عبارتند از:
- هورمون های جنسی کاهش یافته، به ویژه در زنان ( به عنوان مثال کاهش هورمون استروژن پس از یائسگی)
- بی اشتهایی عصبی و بولیمیا (اختلالاتی در غذا خوردن) و آرتروکسیا
- سیگار کشیدن
- مصرف بیش از حد الکل
- کاهش میزان کلسیم، منیزیم و ویتامین D ناشی از کمبود تغذیه، کمبود جذب و مصرف برخی از داروها
- عدم فعالیت یا بی تحرکی (تمرینات با وزنه که بر استخوانها فشار وارد می آورد، برای رشد استخوان نیاز است).
عوامل دیگری که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند، شامل بیماری ها یا داروهایی است که باعث تغییر در سطح هورمون های بدن می شوند، و داروهایی که باعث کاهش میزان توده استخوانی می شوند. بیماری هایی که میزان هورمون ها را تحت تاثیر قرار می دهند شامل هایپر تیروئیدی، هایپرپاراتیروئیدیسم و بیماری کوشینگ می باشند.
افرادی که تحت عمل های جراحی ای قرار می گیرند که سطح هورمون را تحت تاثیر قرار می دهد، یا کسانی که داروهای هورمونی را برای مدت طولانی مصرف می کنند نیز ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. برخی از بیماری های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزی، نیز باعث افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان می شوند.
داروهایی که خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهند عبارتند از:
- گلوكوكورتيكوئيدها و كورتيكواستروئيدها، از جمله پردنيزون (مثلاً دلتاسون، اوراسون) و پردنيزولون (پرلون) - پوكي استخوان ناشي از گلوكوكورتيكوئيد، شايعترين نوع پوکی استخوان ناشي از دارو است.
- جایگزینی هورمون تیروئید اضافی
- داروهای ضد انعقاد خون و رقیق کننده های خون (از جمله هپارین و وارفارین)
- مهار کننده های پروتئین-پمپ و سایر آنتی اسیدها که بر وضعیت مواد معدنی تاثیر می گذارند
- برخی از داروهای ضد افسردگی
- برخی از داروهای ویتامین A (مانند رتینوئید)
- تیازولیدیندیون ها (که برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می شوند)، که باعث کاهش استخوان سازی می شود
- برخی عوامل سرکوب کننده ی سیستم ایمنی بدن مانند سیکلوسپورین، که باعث افزایش جذب و تشکیل استخوان می شود
- مهار کننده های آراماتاز و سایر داروهایی که هورمون های جنسی را از بین می برند، مانند آناستروزول (Arimidex)
- برخی عوامل شیمی درمانی، از جمله لتروزول (Femara)، که برای سرطان سینه استفاده می شود و لوپرونین (لوپرون) که برای سرطان پروستات (و سایر بیماری ها) مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان و پیشگیری از پوکی استخوان
خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی استخوان را می توان با اقدامات پیشگیرانه و تغییر در شیوه زندگی و نیز بوسیله ی داروهایی که از استخوان ها در برابر تحلیل رفتن محافظت کرده، و باعث تقویت و سلامت استخوان می شوند، کاهش داد.
رفتارهای سالم در سبک زندگی که به حفظ تراکم مواد معدنی استخوان و جلوگیری از شکستگی کمک می کنند، عبارتند از:
- اطمینان یابید که میزان کافی از کلسیم دریافت می کنید (حدود 1،000-1،200 میلی گرم در روز، که البته زنان بالای 50 سال باید مقدار بیشتری دریافت کنند). کلسیم در رژیم غذایی یا مکمل ها موجود است.
- اطمینان یابید که میزان کافی ویتامین D دریافت می کنید (پزشکان می توانند به شما کمک کند تا بر میزان ویتامین D خود نظارت داشته باشید. استفاده از مکمل ها برای افرادی که زمان زیادی در خانه می گذرانند، افراد دارای پوست بسیار تیره، افراد درتماس بسیار کم با نور خورشید و یا افرادی که در عرض جغرافیایی شمالی زندگی می کنند، ضروری است؛ ویتامین D از طریق اثر نور خورشید بر روی پوست سنتز می شود و در رژیم غذایی موجود است و از طریق غذاهای سرشار از ویتامینD مانند زرده تخم مرغ، ماهی آب شور و جگر تامین می شود؛ مقدار توصیه شده برای دریافت ویتامین D روزانه 600 واحد بین المللی و در زنان و مردان بالای 70 سال 800 واحد می باشد).
- در صورتی که مقدور باشد، سیگار کشیدن را ترک کنید (ترک سیگار بر تعداد زیادی عوامل تاثیر می گذارد، از جمله کاهش رشد استخوان های جدید و کاهش میزان استروژن زنان).
- مصرف الکل تنها در حد اعتدال (مصرف الکل افزایش یافته است همچنین با سایر عوامل خطر، مانند تغذیه نامناسب و افزایش خطر سقوط، همراه است)
- ورزش – تمرینات با وزنه، از جمله پیاده روی ساده، باعث ترویج سلامت استخوان و تقویت و حمایت عضلات می شود. تمریناتی مانند یوگا نیز باعث تقویت وضعیت بدنی و تعادل می شود و بنابراین خطر افتادن و شکستگی استخوان را کاهش می دهد.
برای افرادی که دچار بیماری پوکی استخوان شده اند، تغذیه، ورزش و جلوگیری از افتادن، نقش مهمی در کاهش استخوان بازی می کنند.
در حال حاضر داروهایی که برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در دسترس هستند عبارتند از:
- بیسفسفونات – داروهایی که باعث کاهش سرعت ازبین رفتن استخوان و کاهش خطر شکستگی استخوان می شود.
- استروژن آگونیست/آنتاگونیست - برای استفاده ی زنان یائسه است که می تواند خطر شکستگی ستون فقرات را کاهش دهد.
- Calcitonin - برای جلوگیری از شکستگی ستون فقرات در زنان یائسه و همچنین کنترل درد در صورت شکستگی استفاده می شود.
- هورمون پاراتيروئيد - به عنوان مثال، تريپاراتيت، براي افرادی که دارای ريسک بالايی از شکستگی هستند تجویز شده و تشکیل استخوانی را تحریک می کند.
- استروژن درمانی
- هورمون درمانی
.
به نظر می رسد در افرادی که کمبود ویتامین D دارند، به ویژه در افراد مبتلا به سندرم Klinefelter و افرادی که گلوکوکورتیکوئید مصرف می کنند، مکمل های ویتامین D به بهبود تراکم مواد معدنی استخوانی کمک می کند. در یک بررسی، محققان نتیجه گرفتند که مکمل ویتامین D همراه با مصرف کلسیم کافی، بر روی تراکم مواد معدنی استخوانی تاثیر مفید کمی بر جای می گذارد.
تحقیقات دیگر نشان داد که مصرف نان غنی شده با ویتامین D توسط افراد سالخورده، سبب افزایش ویتامین D و افزایش تراکم مواد معدنی استخوانی شد. مطالعات نشان داده اند که کمبود ویتامین D با کاهش تراکم استخوانی در دختران نوجوان مبتلا به لوپوس اريتماتوسیس مرتبط بوده و همچنین مصرف مکمل های ویتامین D می تواند باعث کاهش مرگ و میر در سنین بالا شود.