کم خونی ناشی از کمبود آهن وضعیتی است که در آن به دلیل کمبود آهن، تعداد کمی گلبول های قرمز در بدن وجود دارد. بدن از آهن برای تولید گلبول های قرمز استفاده می کند که کار این گلبول های قرمز این است که اکسیژن مورد نیاز را در بدن حمل می کند.
بدون آهن کافی، ممکن است تعداد کمی از گلبول های قرمز سالم در بدن وجود داشته باشد تا اکسیژن کافی برای تامین نیاز بدن فراهم شود.
نتیجه ی این وضعیت، کم خونی ناشی از کمبود آهن است که باعث می شود افراد احساس خستگی بیش از حد و بی حوصلگی باشد.
در این مقاله به بررسی موضوعات زیر می پردازیم:
- کم خونی چیست؟
- دلایل کمبود آهن در بدن چیست؟
- عوامل خطرناک ابتلا به کم خونی ناشی از کمبود آهن
- علائم کم خونی ناشی از کمبود آهن
- تشخیص کم خونی ناشی از کمبود آهن
- درمان و خود درمانی کمبود آهن
کم خونی چیست؟
کم خونی وضعیتی است که در آن با کمبود گلبول های قرمز سالم یا هموگلوبین در خون مواجه می شویم.
هموگلوبین بخشی از گلبول های قرمز است که به اکسیژن وصل می شود.
وقتی بدن به اندازه ی کافی چرخه ی تولید هموگلوبین نداشته باشد، اکسیژن کافی به تمام قسمت های بدن نیز نمی رسد.
در نتیجه، اندام و بافت های بدن به درستی کار نمی کنند و فرد ممکن است احساس خستگی کند.
کم خونی ناشی از کمبود آهن زمانی اتفاق می افتد که بدن به اندازه ی کافی آهن لازم برای تولید هموگلوبین را در اختیار ندارد.
دلایل کمبود آهن در بدن چیست؟
کم خونی ناشی از کمبود آهن به طور مستقیم به کمبود آهن در بدن مربوط می شود. کمبود آهن بدن نیز علل گوناگونی دارد.
برخی از علل شایع کمبود آهن عبارتند از:
- رژیم غذایی بد یا فقدان آهن کافی در رژیم غذایی
- از دست دادن خون بدن
- کاهش توانایی بدن در جذب آهن
- بارداری
رژیم غذایی بد
عامل اصلی کمبود آهن ،رژیم غذایی فاقد آهن کافی می باشد.
غذاهایی که غنی از آهن هستند، مانند تخم مرغ و گوشت، مقادیر زیادی از آهن مورد نیاز بدن را تامین می کنند تا بتواند هموگلوبین تولید کند. اگر یک فرد به اندازه ی کافی آهن دریافت نکند، مشکل کمبود آهن می تواند پیشرفت کند.
از دست دادن خون بدن
آهن به طور عمده در خون یافت می شود، زیرا در سلول های قرمز خون ذخیره می شود. کمبود آهن ممکن است در نتیجه ی خونریزی زیاد ناشی از جراحت های وخیم، زایمان یا قاعدگی شدید ایجاد شود.
در بعضی موارد، کاهش آهسته ی آهن بدن که ناشی از بیماری های مزمن یا برخی از سرطان ها می باشد نیز می تواند به کمبود آهن منجر شود.
کاهش توانایی بدن در جذب آهن
برخی از مردم قادر به جذب آهن کافی از مواد غذایی که می خورند نیستند. این امر ممکن است به علت مشکلات کوچک بودن معده، مانند بیماری سلیاک یا بیماری کرون باشد، یا به دلیل برداشتن بخشی از روده کوچک نیز می تواند رخ دهد.
بارداری
سطح پایین آهن یک مشکل رایج برای زنان باردار است. جنین در حال رشد، نیاز مبرمی به آهن دارد که این می تواند به کمبود آهن مادر منجر شود.
همچنین، یک زن باردار دارای میزان افزایش یافته ای از خون در بدن می باشد. این حجم بزرگتر خون نیاز به آهن بیشتری برای پاسخگویی به نیازهایش دارد.
عوامل خطرناک ابتلا به کم خونی ناشی از کمبود آهن
برخی افراد هستند که بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم خونی فقر آهن قرار دارند.
افرادی که در معرض خطر کم خونی ناشی از کمبود آهن قرار دارند عبارتند از:
گیاهخواران: افرادی نظیر گیاهخواران، که رژیم غذایی گیاهی را دنبال می کنند ممکن است دچار کمبود آهن شوند. برای مقابله با این موضوع، باید مطمئن باشید که غذاهای سرشار از آهن مانند لوبیا یا غلات غنی شده را در رژیم غذایی تان گنجانده باشید. گیاهخوارانی که از غذاهای دریایی نیز مصرف می کنند، باید صدف یا ماهی آزاد را به عنوان بخشی ثابت در رژیم غذایی خود در نظر بگیرند.
زنان: عادت ماهانه می تواند زنان و دختران نوجوان را در معرض خطر ابتلا به کمبود آهن قرار دهد.
اهدا کنندگان خون: افرادی که به طور مرتب خون می دهند، احتمال ابتلا به کمبود آهن را افزایش می دهند. این به دلیل از دست دادن مکرر خون می باشد.
نوزادان و کودکان: نوزادان نارس و نوزادانی که هنگام تولد دچار کم وزنی هستند، ممکن است در معرض کمبود آهن باشند. همچنین، نوزادانی که از طریق شیر مادر به اندازه ی کافی آهن دریافت نمی کنند، در معرض خطر بیشتری هستند. پزشکان معمولاً به زنان شیرده توصیه می کنند که اگر سطح آهن بدنشان پایین است، مواد سرشار از آهن را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنند.
به طور مشابه، کودکان در حال رشد، شانس بالایی در ابتلا به کمبود آهن دارند. این نکته بسیارمهم است که کودکان در رژیم غذایی خود، از مواد مغذی متنوع و غنی استفاده کنند تا از کمبود آهن جلوگیری شود.
علائم کم خونی ناشی از کمبود آهن
اغلب مدت زیادی طول می کشد تا کم خونی ناشی از کمبود آهن توسعه پیدا کند. ممکن است افراد تا پیش از آنکه علائم شدید کمبود آهن را در خود ندیده اند، متوجه آن نشوند.
در بعضی موارد، کمبود آهن می تواند در نتیجه ی تغییر وضعیت فرد، بدون مداخله ی خاص بهبود یابد؛ مانند زایمان زنان باردار.
با این حال، اگر فردی هر یک از علائم کم خونی ناشی از کمبود آهن را داشته باشد، باید با پزشک مشورت کند.
افراد مبتلا به کمبود آهن معمولاً برخی از علائم زیر را دارند:
- ضعف عمومی
- سردرد یا سرگیجه
- خستگی شدید
- ضربان قلب سریع
- شکستگی و شکنندگی راحت ناخن ها
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- دست ها و پاهای سرد
- درد یا التهاب زبان
- تمایل به خوردن چیزهای غیر خوراکی مانند خاک، نشاسته یا یخ
- اشتهای کم، به ویژه در کودکان
عوارض کم خونی ناشی از کمبود آهن
در مواردی که کم خونی ناشی از کمبود آهن خفیف است، بعید است که عالئمی بیش از آنچه که در بالا توضیح دادیم، مشاهده شود. با این وجود، کم خونی ناشی از کمبود آهن در صورت عدم درمان می تواند عوارض جانبی بیشتری نیز ایجاد کند.
این عوارض احتمالی عبارتند از:
- رشد آهسته و تاخیر رشد در کودکان و نوزادان
- مشکلات قلبی، از جمله نارسایی قلب و یا قلب بزرگ به دلیل جبران کمبود اکسیژن
- عوارض بارداری، از جمله وزن کم نوزاد هنگام تولد و افزایش خطر ابتلا به زایمان زودرس
تشخیص کم خونی ناشی از کمبود آهن
تنها یک پزشک می تواند کم خونی ناشی از کمبود آهن را تشخیص دهد. اگر فردی علائم قابل توجهی داشته باشد، باید حتماً از یک پزشک متخصص برای مشاوره و درمان کمک بگیرد.
این احتمال وجود دارد که پزشک با پرسیدن سوالاتی در مورد سلامت عمومی فرد شروع به آزمایش کند. حتی ممکن است ضخامت پوست، ناخن ها و زیر پلک ها را بررسی کند تا علائم فیزیکی کم خونی ناشی از کمبود آهن را بیابد.
با این حال، از آنجا که کم خونی ناشی از کمبود آهن همیشه نشانه های قابل مشاهده ندارد، انجام آزمایش خون نیز احتمالاً لازم است.
پزشک موارد زیر را در خون بررسی می کند:
- هماتوکریت یا درصد گلبول های قرمز خون موجود در کل حجم خون
- اندازه و رنگ سلول های قرمز خون، به ویژه جستجو برای سلول های رنگی کوچک تر
- سطوح پایین فریتین؛ که کمبود این پروتئین نشان دهنده ی ذخایر کم آهن در خون است
- سطح هموگلوبین پایین؛ که با کمبود آهن ارتباط دارد
با این حال پزشک ممکن است در صورتی که دلیل کمبود آهن را تشخیص نداده باشد، سؤال های بیشتری بپرسد یا آزمایش های دیگری انجام دهد.
این آزمایشها ممکن است بسته به علائم دیگری که فرد از خود نشان می دهد، متفاوت باشد. برای مثال، فردی که حین هضم و گوارش غذا دچار درد می شود، ممکن است نیاز به کولونوسکوپی داشته باشد تا ببیند آیا بیماری دستگاه گوارش عامل کمبود آهن است یا خیر.
درمان و خود درمانی کمبود آهن
کم خونی ناشی از کمبود آهن معمولاً به دو روش درمان می شود، که شامل افزایش مصرف آهن و درمان هر گونه شرایط پیش زمینه ای می باشد.
پزشکان معمولاً مصرف مکمل های آهن را توصیه می کنند تا میزان دریافت آهن را بهبود ببخشند. مکمل ها اغلب به راحتی در دسترس هستند. این نکته بسیار مهم است که مکمل ها را دقیقاً طبق تجویز پزشک انتخاب کنید. این به این دلیل است که آهن بیش از حد برای بدن سمی بوده و به کبد آسیب می رساند.
علاوه بر این، مقادیر زیاد آهن می تواند باعث یبوست شود. در نتیجه اغلب پزشکان نرم کننده های مدفوع یا ملین ها را برای تسهیل حرکات روده تجویزمی کنند.
اگر شرایط پیش زمینه ای برای کم خونی پیدا شود، ممکن است نیاز به درمان بیشتری باشد. درمان شرایط پیش زمینه بستگی به نوع مشکل دارد، اما می تواند شامل داروهای اضافی، آنتی بیوتیک یا جراحی نیز باشد.
خود درمانی به معنای افزودن آهن و ویتامین C بیشتر به رژیم غذایی است. غذاهای سرشار از آهن عبارتند از لوبیا، گوشت قرمز، میوه های خشک، غلات غنی شده از آهن و نخود فرنگی. غذاهای سرشار از ویتامین C عبارتند از مرکبات، سبزیجات برگدار و کلم بروکلی.
چه فرد تصمیم به خود درمانی بگیرد یا پیروی از توصیه های پزشکف انچه مهم است این است که به یاد داشته باشید که اصلاح کمبود آهن به زمان نیاز دارد. علائم ممکن است پس از یک هفته درمان بهبود یابد، اما ممکن است چندین ماه یا بیشتر نیز زمان ببرد تا میزان آهن در خون افزایش یابد.
مطالب مرتبط
نظرات (0)